Inflatie in Turkije laat zich het best zien in de prijs van een Simit | column Mitra Nazar (2024)

Op vrijwel elke hoek van de straat staat een verkoper met een karretje met tientallen zorgvuldig opgestapelde simits. Deze zogenaamde Turkse bagels (die overigens in niks smaken naar bagels) zijn goddelijk lekker als ze piepvers zijn. Maar worden gauw als een baksteen zo hard als ze een halve dag hebben gelegen. Turkse kinderen groeien ermee op. En hoe arm je ook bent, iedereen zou altijd een simit moeten kunnen kopen.

Ik ben als expat-Istanbulu wat simitinflatie betreft helemaal ingeburgerd. In shock kan ik verkeren als ik zie dat de simitprijs wéér omhoog is gegaan. Afgelopen week zag ik ze voor 12,50 TL (Turkse lira). Bij de bakker in mijn hippe wijk lagen ze voor 15 TL. Even omrekenen voor de lezer: op dit moment is 15 lira 45 eurocent. Niet zo gek duur toch, denk je wellicht met je Nederlandse portemonnee. Ik heb het even opgezocht, in Nederland betaal je bij de bakker voor een pistoletje al gauw 80 eurocent.

Maar de simit heeft in de afgelopen paar jaar een turbulente prijsreis afgelegd.

Een stijging van 650 procent in vier jaar tijd

Toen ik vier jaar geleden naar Istanbul verhuisde, kostte een simit 2 lira. Toen al zei iedereen: dit is onacceptabel, een simit hoort 1 lira te zijn en niet meer. Ik herinner me nog goed de ophef toen men er opeens 3,5 lira voor vroeg. En nu kijken we dus naar 15 lira; een stijging van 650 procent in vier jaar tijd.

Natuurlijk gaat dit niet alleen over een rond sesambroodje. De simitprijsreis staat symbool voor de hyperinflatie die Turkije in z’n greep heeft. Huurprijzen in Istanbul zijn verdriedubbeld. Prijzen in de supermarkt zijn onherkenbaar geworden. Dineren in een meyhane, een traditioneel restaurant, kost nu meer dan simpel uit eten gaan in Nederland. De lonen zijn hier heel veel lager, en stijgen niet genoeg mee. Het minimumloon ligt op dit moment onder de 500 euro per maand. De meeste pensioenen liggen daar nog iets onder.

Turkije gaat door een ongekende levensonderhoudcrisis waardoor veel Turken in korte tijd de armoede in zijn gekatapulteerd. De oorzaak is jarenlang economisch wanbeleid en onorthodox rentebeleid van de regering van president Erdogan. Het gebrek aan vertrouwen van de markten zorgde voor een harde crash van de Turkse lira, die veel aan waarde verloor. Inflatie is nu al bijna drie jaar boven de 40 procent. Om de inflatie onder controle te krijgen kwam er na de verkiezingen vorig jaar een nieuwe economische koers met een meer conventionele en betrouwbare minister van financiën. Maar het werpt nog altijd geen vruchten af. Afgelopen maand was de inflatie 70 procent.

Lange tijd zorgde de zwakke lira voor spotgoedkope vakanties. Met je euro’s was je aan de Turkse Riviera de koning te rijk. Het Turkse toerisme had er baat bij dat de lira zwak was. Turkije was behalve een prachtig land met een goede hotels, lekker eten en vriendelijke mensen ook één van de goedkoopste reisbestemmingen in Europa. Maar dat is in de afgelopen paar jaar geleidelijk veranderd. De meeste Turkse hotels en restaurants zijn allang niet meer goedkoper dan die in Spanje of Portugal. Door de extreem wispelturige economie is er geen peil te trekken op de prijzen. De inflatie is zo hoog, dat die het voordeel van een zwakke lira heel hard teniet heeft gedaan.

Boycot uit protest tegen exorbitante prijzen

Afgelopen maand werd op sociale media opgeroepen tot een boycot van restaurants uit protest tegen exorbitante prijzen. Mensen deelden bonnetjes van bijvoorbeeld een belegde croissant van 13 euro. Bijna een miljoen Turken zeiden mee te doen aan de tweedaagse restaurantboycot. Of het geholpen heeft? Waarschijnlijk niet. Ondernemers zijn zelf ook slachtoffers van inflatie. Ze moeten extreme energierekeningen en drie keer hogere huurkosten betalen. Kleine boetiekhotels, restaurants en cafés kunnen hun hoofd nauwelijks nog boven water houden.

Wie het hoofd beter boven water kunnen houden, dat zijn vakantiegangers uit Europa. Die boeken ondanks alles massaal vakanties naar Turkije, zo blijkt uit cijfers van reisorganisaties. Nederlanders, Duitsers, Britten. Ze hebben Turkije nog niet afgeschreven. Integendeel. Turkije staat nog altijd bovenaan de bestemmingslijstjes. Sterker nog: het is voor hen helemaal niet zo duur. Reisorganisaties stunten namelijk met pakketreizen. Vlucht, hotel, eten en drinken, alles ineen voor een habbekrats. Grote reisorganisaties en megaresorts met miljoenenomzet kunnen dat doen. Ze zorgen er zo voor buitenlandse klanten niet kwijt te raken.

Zo ontdekte een Turkse man onlangs dat hij via een Britse reisorganisatie een lagere prijs kon krijgen dan via een Turkse boekingssite voor hetzelfde hotel in Antalya. Hij boekte de reis, maar eenmaal in het hotel aangekomen eiste de receptie dat hij 120 euro extra betaalde. Een zogenaamde ‘toeslag op nationaliteit’, omdat hij geen Britse toerist bleek te zijn. De man postte het op sociale media, en een storm aan verontwaardigde reacties volgde. Turken waren woedend. Het ministerie van cultuur en toerisme bemoeide zich er zelfs mee, eiste uitleg van het hotel, dat vervolgens excuses aanbood.

Voor een hoop Turken is het allang duidelijk. Hun eigen Turkse Riviera is voor hen onbetaalbaar geworden. Ik hoor het van buren en vrienden. Mensen die in hun jeugd zomers lang doorbrachten aan zee in Cesme, Fethiye of Antalya. En die nu liever naar Griekenland gaan. Zoals mijn cameraman Gokhan, die zei: „Net zulk lekker eten, net zulk lekker weer, maar veel goedkoper.”